MIA: Nederlandstalige arbeidersbeweging

Geschiedenis van de Nederlandstalige arbeidersbeweging

 



Op deze pagina brengen wij momentopnames van de arbeidersbeweging, uit het oogpunt van haar geschiedenis. Zowel Nederland als Vlaanderen. De ordening is chronologisch en constant in aanbouw.

 


1877

Programma van de Vlaamse Socialistische Arbeiderspartij

VSP

... De Gentse afdeling werd belast met het uitwerken van een programma en de statuten. Die eerste gezamenlijke onderneming leek hen een goede basis om tot verdere samenwerking over te gaan: de pogingen tot het stichten van de Belgische Arbeiderspartij vingen aan.

Denise de Weerdt, De moeizame oprichting van de BWP

 

 


1886

Programma en statuten van de Belgische Werkerspartij

BWP

... Men zal er niet meer spreken over het statuut van de VSP, dat een afschaffing van de nationaliteit vroeg, met eenheid in muntwezen en handelscontracten tussen de landen. Maar de nadruk op het grondige verschil tussen de Vlaamse socialisten en hun vroegere anarchistische opvattingen kwam reeds duidelijk tot uiting toen ze verklaarden dat de arbeiderspartij met behulp van alle wettelijke middelen streefde naar de socialistische samenleving.

Denise de Weerdt, De moeizame oprichting van de BWP

 

 


1894

Verklaring van Quaregnon

Congres van de BWP
Postzegel bij het eeuwfeest van het Charter van Quaregnon

Het legendarische Charter van Quaregnon bleef jaren dé tekst van of voor de Belgische socialisten. Na 1979, toen de Belgische Socialistische Partij (BSP) splitste in de Nederlandstalige SP (nu SP.a) en de Franstalige PS, werd deze tekst verlaten.

 

 


1900

De wording van het communisme in Nederland 1907-1925

ravesteyn Willem van Ravesteyn (1876-1970)

Leider van de Sociaal-Democratische Partij en de Communistische Partij in Nederland tot 1925. Lid geworden van de Rotterdamse SDAP in 1898, bezocht hij in 1900 met Wijnkoop het internationaal studenten congres te Parijs. Wijnkoop, Ceton en Ravesteyn stichten in 1907 het blad De Tribune, dat uitgesloten werd op een buitengewoon SDAP-congres (Deventer 1909). Zij werden dan de SDP dat in 1918 de Communistische Partij Nederland (CPN) wordt. Oppositionele stromingen leiden naar een partijcrisis in 1925, waarop het driemanschap de leidende functies uit handen gaven. Ravesteyn nam definitief afscheid van de communistische beweging en concentreerde zich op zijn studiën.

 

 


1903

Door arm Vlaanderen

(Externe link naar Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren (dbnl).)
August De Winne (1861-1935)

Een verhaal over werkloosheid, armoede, kinderarbeid, werk, grote gezinnen, uitbuiting, kindersterfte, ...



De spoorwegstaking van 1903

Een reeks brochures over deze staking, geschreven door verschillende auteurs uit die tijd.

 

 


1905-1937

Documenten van en over Edward Anseele

afbeelding van Edward Anseele op jonge leeftijdEdward Anseele

“Vóór 1902 telde het internationaal bureau der coöperatieve federaties geen socialisten. Ze zijn er twee jaar geleden ingetreden op het congres van Manchester en voor een paar weken zijn op het congres te Boedapest nieuwe afgevaardigden verschenen, die aldus aantoonden dat de invloed van de socialistische coöperatie steeds aangroeit en over enige jaren eerst een sterke minderheid en daarna de meerderheid zal uitmaken op het Internationaal Bureau der Coöperatieven.”

 


1933-1940

De activiteiten van een communistische sabotagegroep in Antwerpen en Rotterdam

Hans Dankaart en Rudi van Doorslaer

 

 


1937

Geluidsregistraties ten behoeve van Tweede Kamerverkiezingen 1937

Fred de Kok

Vanaf 1929 werden geluidsregistraties gebruikt bij verkiezingscampagnes voor de Tweede Kamer. In dat jaar vooral voor gebruik in het massamedium Radio. De politieke propaganda gericht op de arbeiders van de SDAP via de VARA (Vereniging van Arbeiders Radio-amateurs), bracht de rechtse regering ertoe preventieve radiocensuur in te stellen in 1930.

 

 


1936-1937

Met de loupe op zoek naar de Belgische trotskisten in de Spaanse arena

Nadia de Beule

Studeerde geschiedenis in de Rijksuniversiteit te Gent. Als onafhankelijk historicus publiceerde zij verder nog De geschiedenis van de eerste mei in België. Van haar is ook Het Belgisch trotskisme, 1925-1940.

 

 


1940

Tegen fascisme, kapitalisme en oorlog

Wim Bot Wim Bot

Wim Bot (1956) studeerde geschiedenis in Utrecht. Tegen fascisme, kapitalisme en oorlog is een bewerking van zijn afstudeerscriptie. In 1986 publiceerde hij Generaals zonder troepen. Het Comité van Revolutionaire Marxisten zomer 1942-mei 1945. Dit werk verscheen eveneens in het Engels (Revolutionary History) en het Frans (Cahiers Léon Trotsky). Van 1977 tot 1983 was hij lid van de Internationale Kommunistenbond (IKB), Nederlandse afdeling van de Vierde Internationale (Verenigd Secretariaat). Sinds 1994 is hij gemeenteraadslid voor GroenLinks in Delft.

 

 


1940-1944

Met pen en stencilmachine in strijd tegen de Nieuwe Orde

De clandestiene pers van de Kommunistische Partij en het Onafhankelijkheidsfront in Oost-Vlaanderen

Hector Goossens

 

 


1945-1952

Revolutionair-socialisme in Nederland

Rob Lubbersen

Rob Lubbersen (1949) studeerde geschiedenis in Amsterdam. ‘Revolutionair-socialisme in Nederland’ is zijn doctoraal-scriptie. Lubbersen werd in 1975 lid van de Nederlandse sectie van de Vierde Internationale, eerst van de IKB, momenteel van de SAP. Sinds 2005 is hij lid van Groen Links in Den Haag.

 

 


Alain Meynen

1960-1961

De Grote Staking

Alain Meynen

Op 20 december 1960 zette de Belgische arbeidersklasse een grootse buitenparlementaire massabeweging in die vrij snel ‘de staking van de eeuw’ zou worden genoemd.

 


1984

De slag om de Mijnen

Hugo Franssen

De gebeurtenissen van Zwartberg 1966 nauwelijks voorbij, komt er de aangekondigde sluiting van Eisden, Waterschei en Winterslag in Belgisch Limburg.

 


1987

Jan Cap. In naam van mijn klasse

Jan CapJan Cap (1931 – 2018)

Jan Cap was een bekende arbeidersleider in België. Via de KAJ en KWB is hij miltant geworden van het ACV en later de hoofddélégué van de Boelwerf te Temse, waar hij met andere syndicalisten categorisch de arbeidersbelangen verdedigde en een strijdsyndicalisme uitbouwde. Uiteindelijk ontnam de ACV-leiding zijn functies en zette Boel hem in brugpensioen. Cap is dan later lid geworden van de PVDA.

 

 

Het levensverhaal van een veldwerker
en
Ik wens een vakbond met één hart

Karel Heirbaut (1927-2001)
Karel Heirbaut

Geboren te Sint Niklaas, ging hij werken op zijn 14de. Hij was jarenlang strijdsyndicalist op de Boelwerf in Temse. Zijn inspiratie putte hij uit het manifest van de Kristelijke Werknemers Beweging (KWB) uit de jaren 1970, dat men uitdrukte met de zin: het kapitalisme maakt mens, dier en natuur kapot. Als geen ander verstond hij de kunst om moeilijke zaken te vertalen naar de man in de straat. Hij had van niemand schrik. In 1981 werd hij afgedankt. Maar hij bleef erg actief. Met boeken, foto’s, collages en vertellingen verspreidde hij zijn ideeën. Karel Heirbaut is overleden aan asbestkanker. In de jaren 1970 hebben de militanten op Boelwerf gevochten om het asbest van de werf te krijgen.

 

 


1993

Tussen revolutie en modernisme

Afbeelding van Marten Buschman Marten Buschman

Marten Buschman (1949) is redacteur van Onvoltooid Verleden, website voor de geschiedenis van sociale bewegingen. In 1993 publiceerde Buschman Tussen revolutie en modernisme - Geschiedenis van het Nationaal Arbeids Secretariaat in Nederland 1893-1907. Hij bereidt een biografie van Henri van Kol (1852-1925) voor.

 

 


1997

Beknopte historische inleiding over het Belgische trotskisme

Rik De Coninck

Studeerde geschiedenis aan de Gentse universiteit en maakte een thesis over arbeidsduurvermindering in de jaren 1930. Werkte eerst in verschillende bedrijven en vanaf 1991 als archivaris in het Amsab te Gent. Hij heeft vooral belangstelling voor de geschiedenis van de arbeidersbeweging en voor de revolutionaire en alternatieve component in het bijzonder.

 

 


1999

In de geest van Oktober

Het verhaal van Peter Drenth
Peter Drenth en Karel ten Haaf Karel ten Haaf

Karel ten Haaf (1962) is al geruime tijd actief in de revolutionair-socialistische beweging en schreef over diverse politieke stromingen. Ook publiceerde hij dichtbundels en een roman.

 

 


2003

Het einde van het proletariaat?

Jan Dumolyn, André Mommen, Peter Tom Jones

Peter Tom Jones is burgerlijk ingenieur milieukunde, doctor in de toegepaste wetenschapppen en werkzaam als post-doctoraal onderzoeker aan de KU Leuven. Hij specialiseerde zich omtrent globalisering en ecologie, publiceerde hierover met artikelen en boeken. André Mommen is politicoloog en publiceerde vele artikelen, o.a. in het Vlaams Marxistisch Tijdschrift. Jan Dumolyn is historicus te Gent, met bijzondere aandacht voor de middeleeuwen, publiceerde o.a. ook artikelen in het Vlaams Marxistisch Tijdschrift.

 

 


2004

De Communistische Kaderpolitiek onder de Koude Oorlog (pdf)

Widukind De Ridder

Hoe zag het democratisch-centralisme er, in theorie en praktijk, uit aan het einde van de zogenaamde “destalinisatie” en wat kunnen we dus zeggen in functie van de latere ontwikkelingen binnen de KPB? Kunnen we vanaf het einde van de jaren 1940 misschien spreken over een crisis van het organogram? Kortom, welke continuïteiten en discontinuïteiten kunnen we eventueel blootleggen?

Een verkorte pdf-versie

 


2006

Voorwaarts in de strijd: ‘Recht door Zee’ en ‘De Nieuwe Tijd’, twee socialistische weekbladen in Twente rond 1900 (pdf)

Egon Wevers

Uit: Overijsselse Historische Bijdragen 121 (2006), 147-156.
In dit artikel wordt een beeld geschetst van twee Twentse socialistische weekbladen tegen de achtergrond van de ontwikkelingen van de Twentse textielindustrie en die van de socialistische beweging in Nederland.

 


2007

De Vlaamse sociaaldemocratie, van emancipatie naar ‘gelijke kansen’

Simon De Graeve (1983 - 2008)

Simon De Graeve was militant bij de Socialistische Arbeiderspartij (SAP) sinds begin 2006. Het marxisme leerde hij vooral kennen en begrijpen via het Marxistisch Internet Archief waarvoor hij ook enkele teksten vertaalde van onder andere Lumumba, Mandel, ...

 


2012

Leon De Lee

Rik De Coninck

Leon De Lee (Lokeren, 1900 – [Antwerpen, 1942?]), een diamantbewerker, was in de jaren 1930 een Antwerps revolutionair militant van de kleine Revolutionair-Socialitische Partij (RSP)

 


2013

Versnipperd links: een terugblik

Vincent Scheltiens

De geschiedenis van de linkerzijde zou moeiteloos geschreven kunnen worden als een aaneenschakeling van twisten, breuken en afsplitsingen. Kortom: verdeeldheid en versnippering. Utopisten versus wetenschappelijke socialisten, anarchisten versus marxisten, socialisten versus communisten, reformisten versus revolutionairen...

 


Zoek knop